Canlıcılık, Ruhçuluk , Animizm

İlkel dinler, günümüzden yaklaşık olarak 3.000 yıl önce beş kıtada doğmuştur. Bu dinlerin

hemen hemen hepsi “canlıcılık” formunda g.rülmektedir. .ünkü, ilkeller, hayvanlar, bitkiler, kayalar,

dağlar, ırmaklar, yıldızlar gibi çevrelerinde bulunan her şeyin bir “ruh” u olduğuna inanmaktaydılar.

Bu inanca göre, ruhun bedene ya da bedenin bazı b.lümlerine bağlı olduğuna inanılır. Ruh canlıdır ve

bedenin dışındayken de onu etkiler. Ruh, bedeni kesin olarak bırakırsa beden .lür. Ölen kişinin ruhu,

yine de cesedine bağlı kalır. Ölen kişi yaşayanları kıskanıp onlardan öç almaya çalışabilir. Bunu

önlemenin yolu ölen kişinin cesedine özen gösterilmesidir. .lüler yaşamaya devam ederler, saygı

isterler. Yiyip içmek isterler. Bu nedenle ölenlerin mezarlarına sevdikleri yiyeceklerle, yaşarken

beğendikleri eşyalar, araçlar konur. Fakat, .lülerin dünyası canlıların tersidir. Yeryüzünün gecesi

onların gündüzüdür (Tezcan, 1996:115-116). Anadolu’da yaşayan Alevi Tahtacı Türkmenlerinde

günümüzde de süren elbiseyle ve bazı eşyalarla g.mülme inanışı sürmektedir.

Animizm kısaca; ölenlerin ebediyen dünyadan ayrılmadıkları, bunların ruhlarının cenazenin

çevresinde, ağaçlarda, bitkilerde ve giderek tüm doğada dolaştığı ve böylece tüm doğanın canlı olarak

algılanmasıdır. Psikolojik olaylarda olduğu gibi hayatla ilgili olayları da düşünen bir ruhun yönettiğine

inanan sistem.

Canlıcılığın temel özelliklerinden biri olan büyü ve falın Türkler arasında da uygulandığı

bilinmektedir. 921-922 yıllarında Oğuzların yanına gitmiş olan İbni Fadlan, onların hastalığın k.tü

ruhların (cin) etkisiyle meydana geldiğine inandıklarını belirtmektedir (Turan, 1994:104).

Eski Türklerde, insan ruhları genellikle “kuş” biçiminde düşünülmüştür. İnsanlara can

vermeden önce bu ruhlar, gökte kuş olarak yaşarlar. İnsanlar .lünce de göğe uçarlar. İslamiyet’ ten

sonra dahi “sunkar boldı-sungur kuşu oldu” denilir. Ebu Müslim .lünce beyaz güvercin olup uçar.

Dede Korkut’ta Deli Dumrul, kara kılıcını sıyırıp saldırınca, Azrail bile güvercin olup pencereden

çıkıp gider. Kırgızların Er Töştük destanında bir yiğit, “Bu yedi kuş benim ruhumdu, benim

nefesimdi” demiştir. Diğer taraftan, Orta Asya’da ruhlar, hayvan ve genellikle de kuş biçiminde

düşünülmüştür. Şaman’ın gök yolculuğunda yardımcı ruhları, kuş ya da kanatlı hayvanlar olarak

temsil edilmiştir (Avcıoğlu, 1995:345).

Animizmde, ruhlar insanlar arasına karışarak ya onlara şans verir ya da hasta eder. Bu yüzden

.lü ruhlarını yatıştırmak için onlara adaklar adamak, kurbanlar kesmek, .lmüş atalarının mezarlarına

sunularda bulunmak gerekir. Animizme göre ruhlar, .bür dünyada da bu dünyanın benzeri bir hayat

sürdüğünden, ölen kimsenin eşyalarını, zengin ve kudretli ise, esir ve hizmetkarlarını da, .lüyle

beraber göndermelidir.

Animizme göre; kişinin vücudunun bir parçası da onun ruhundan bir parça taşır. Kişinin

gölgesi, sudaki aksi, tasviri de onun ruhunun bir parçasını taşır; .ünkü "Tasvir ile gerçek aynıdır." Tek

tanrılı dinlerin, özellikle İslamiyet’in resim yapılmasını yasaklaması, bu eski inancı ortadan

kaldırmaya yönelik bir sonuçtur. İnsan tarafından kullanılan eşyalar da yine onun ruhuyla özdeştir.

.lümden sonra bunlar yakılarak ya da fakirlere verilerek ruhun tekrar gelerek yaşayanları rahatsız

etmesi önlenir.

Animizme göre .lü kutsaldır. Bu yüzden, onun karşısında kutsal olmayan her türlü işi,

çalışmayı durdurmak gerekir. Bugün Anadolu'da cenaze haberi alındığında her türlü iş gü. bırakılır,

.lüm halinde kimi hareketler yapmak, ağlamak, sızlamak, kadınların saçlarını kesmesi, bedenlerine

toprak sürmesi, bazen çok uzun süre konuşmayarak yas tutması gereklidir (Hançerlioğlu,1993:37).

Animizme göre; ruhlar, .bür dünyada da bu dünyanın benzeri bir hayat sürdüğünden .lünün

.bür dünyada başkalarına muhtaç kalmamasını sağlamak gerekir. İlkeller eşyaları da insanlar gibi

canlı saydıkları için bunların ölmelerini sağlamak için mezara gömer, yakar veya kırarlar. Böylece

.lü, öteki dünyaya birlikte g.türdüğü eşyalarla rahat eder. .lülerin g.müldüğü ve mistik bir alemde

kendilerine barınak edindiği, .lüler dünyasına açılan kapı niteliğindeki mezarın ortaya çıkışı ise

oldukça eski zamanlara kadar gitmektedir.