Asya Hunları , bugünkü Moğolistan'ın kuzeyinde yer alan Orhon ve Selenge ırmakları ile Ötüken merkez olmak üzere Çin'in kuzeyinde yaşamaktaydılar. Hunlarla ilgili ilk tarihi belge , M.Ö 318 tarihli bir antlaşma metnidir. Çin kaynaklarında dı geçen ilk Hun Hükümdarı babası Tuman , (teo-man)'ı öldürerek tahta geçen Motun'dur. Motun Tunghular ile Yüeçileri kontrol altına aldıktan sonra Çin'e yöneldi. Mayi ve Tayvan bölgelerini ele geçirerek Han sülalesinin kurucusu imparator Kao-tsu'nun ordusunu sıkıştırıp ipek ve vergi ödemesi şartıyla bir antlaşma yaptı . Türk soyundan bütün boyları , tarihte ilk kez bir siyasi birlik altında toplayarak , ülkesinin sınırlarını Japonya'dan İdil 'e kadar genişletti. Motun M.Ö 174'te öldüğünde Hun imparatorluğu gücünün zirvesindeydi.
Motun'un oğlu Kiok Yüeçilerle savaştı ve onları yurtlarından sürdü . M.Ö 166'ta 140 bin kişilik
süvari gücüyle Çin'e girerek başkent Çang'an'daki sarayı yaktı ve bir Çinli prensesle evlendi.
Kiok'un oğlu Kun Sin döneminde Hun devletinde ilk sarsıntılar başladı. Çinliler Hun akınlarını durdurdular hatta savaşlar hun topraklarında olmaya başladı. Bu ara da Hun prensler arasındaki iktidar kavgaları imparatorluğu zayıflatmaya başlayınca Hunlara bağlı boylar ayrılıp Çin'e yaklaşmaya başladılar .
Hun imparatorunu Hun Han Yeh'in bu ekonomik ve siyasai zayıflıktan dolayı Çin'in egemenliğine girme düşüncesine karşı, kardeşi Çiçi karşı çıktı ve kendisine bağlı boyları alarak Çin'in batısındaki Ordos bölgesine gitti. Fakat Çin'in ağır baskısı burda da devam etti. Çiçi'nin Isık göl civarındaki başkenti Çin ordusu tarafından tahrip edildi. Çiçi ve hanedan üyeleri öldürüldü. Hu Han Yeh maiyetinde ki boylar Çin'e bağlı olaraj yaşadılar. Bu arada Çindeki iç mücadeleden yararlanan Hunlar bağımsızlıklarını yenidenn kazandılar. Hu'nun ölümünden sonra yerine geçen oğlu Pu-Nu ile amcası Pi arasındaki iktidar kavgası devletin zayıflamasına yol açtı. Böylece Hun devleti Kuzey ve Güney Hun devleti olarak ikiye ayrıldı.
Orhon ve Dış Moğolistan'daki Pi'ye bağlı Kuzey Hunları , Çin ve Siyenpilerin baskısına fazla dayanamayarak çöktü. Hunlar, kitleler halinde batıya ve güneye doğru yayıldılar. İç Moğolistan ve Çin seddinin kuzeyinde yaşayan Güney Hunları ise Çin'e bağımlı hükümdarlar tarafından yönetildiler. Halk bu hükümdarlara karşı ayaklandı ise de bunlar bir sonuç getirmedi ve Güney Hun Devleti de M.S216'da Çin'in baskılarına dayanamayarak yıkıldı.Hunlar irili ufaklı , kısa ömürlü devletler kurarak V. yüzyıla kadar varlıklarını sürdürdüler.
Hunların çöküşünün temel sebepleri olarak , imparatorluğun sınırlarının çok fazla genişlemesiyle kontrolüm kaybedilmesi , sürekli bir ekonomik güce sahip olamama ve yetenekli liderlerden mahrum kalınması olarak görülmektedir.
Tarihte bilinen ilk siyasal Türk kuruluşu Hun Devletidir. Asya hun devleti , boylar ve bodunlardan oluşan bir konfederasyondur. Devletin başında soylu Tu-ku boyundan bir tanhu
unvanı taşıyan bir hükümdar bulunmaktaydı. Askeri ve idari örgütlenme sağ ve sol olmak üzere ikiye ayrılıyordu . Bunların yöneticileri sağ bilge sol bilge elip adını taşıyordu. Türk ordu teşkilatı ilk defa Hun Hükümdarı Motun tarafından 100, 1.000 ve 10.000 kişilik birimlere ayrılmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder