SALUR KAZAN ESİR OLUP OĞLU URUZUN ÇIKARDIĞI DESTANI BEYAN EDER

                                              SALUR KAZAN ESİR OLUP OĞLU

                                               URUZUN ÇIKARDIĞI DESTANI

                                                                 BEYAN EDER

MEĞER Hanım Tırabuzan tekürü beyler beyi olan Han

Kazan'a bir şahin göndermişti. Bir gece yiyip içip otururken şahinci

başına der: Bre yarın sabah şahinleri al, tenhaca ava binelim dedi.

Erkenden bindiler, av yerine vardılar. G.rdüler bir sürü kaz

oturuyor. Kazan şahini bıraktı. Alamadı81 şahin havalandı.

Gözetlediler, şahin Toman'ın Kalesine indi. Kazan gayet müteessir

oldu. Şahinin ardına düştü.

Dere tepe aştı, kafir eline geldi. Giderken Kazan'ın karanlık

g.zünü uyku bürüdü. Beyler dediler: Hanım dönelim. Kazan der:

Biraz daha ileri varalım dedi. Baktı bir kale gördü. Der: Beyler gelin

yatalım dedi. Kazan'ı kü.ücük .lüm tuttu, uyudu. Meğer hanım,

Oğuz beyleri yedi gün uyurdu. Onun için küçücük ölüm derlerdi.

Meğer o gün Toman'ın Kalesinin tekürü ava binmişti. Casus

geldi, der: Bre b.lük atlı geldi, içinde beyleri yattı uyudu. Tekür

adam gönderdi, kim olduğunu anlayın dedi. Gelenler bildi ki bunlar

Oğuz erenlerindendir. Gelip teküre haber verdiler. Tekür de hemen

askerini topladı, bunların üzerine geldi. Kazan'ın beyleri baktılar

g.rdüler ki düşman geliyor. Dediler: Kazan'ı bırakır gidersek evinde

bizi kovarlar. en iyisi budur ki burda ölelim dediler. Kafiri

karşıladılar, cenk ettiler. Kazan'ın üzerine yirmi beş beyini şehit

ettiler. Kazan'ın üzerine düştüler, uyuduğu yerde tuttular, elini

ayağını sımsıkı bağladılar, bir arabaya yüklettiler, arabaya muhkem

urganla sardılar. Arabayı çektiler, yürüyü verdiler.

Giderken araba gıcırtısından Kazan uyandı. Gerindi bu

elindeki urganları hep kopardı. Arabanın üzerine oturdu, elini eline

çaldı, kah kah güldü.

Kafirler derler: Ne gülüyorsun? Kazan der: Bre kafirler, bu

arabayı beşiğim sandım, sizi yamrı yumru dadım dayam sandım

dedi. Neyse, Kazan'ı getirdiler, Toman'ın Kalesinde bir kuyuya

bıraktılar. Kuyunun ağzına bir değirmen taşı koydular. Yemeğini

suyunu değirmen taşının deliğinden veriyorlardı.

Bir gün tekürün karısı der: Varayım Kazan'ı göreyim, nasıl bir

insandır ki bunca adamlara darbe vuruyormuş dedi. Hatun gelip

zindancıya kapıyı açtırdı. Seslendi, der: Kazan Bey nedir halin,

dirliğin yer altında mı hoştur, yoksa yer üstünde mi hoştur, hem

şimdi ne yiyorsun, ne içiyorsun ve neye biniyorsun dedi. Kazan der:

.lülerine yemek verdiğin vakit ellerinden alıyorum, hem

.lülerinizin yorgasına82 biniyorum, yaşlılarını yedekte çekiyorum

dedi. Tekür'ün karısı der: Dinin için Kazan Bey, yedi yaşında bir

kızcağızım .lmüştür, kerem eyle ona binme dedi. Kazan der:

.lülerinizde ondan yorga yoktur, hep ona biniyorum dedi. Kadın

der: Vay, senin elinden ne yer yüzünde dirimiz ve ne yer altında

.lümüz kurtulurmuş dedi. Geldi Tekür'e der: Kerem eyle o tatarı

kuyudan çıkar, kızcağızın belini koparıyor yer altında kızcağızıma

biniyormuş, diğer .lülerimizi topluyormuş, hem .lülerimiz için

verdiğimiz yemeği ellerinden çekip alıp yiyormuş, onun elinden ne

.lümüz ne dirimiz kurtulurmuş, dinini aşkına o eri kuyudan çıkar

dedi. Tekür beylerini topladı, der: Gelin Kazan'ı kuyudan çıkarın,

bizi .vsün Oğuz'u yersin, ondan sonra şart eylesin bizim

memleketimize düşmanlığa gelmesin dedi.

Vardılar Kazan'ı kuyudan çıkarıp getirdiler. Dediler : And iç

ki bizim memleketimize düşmanlığa gelmeyesin, hem bizi öv Oğuz'u

yer, seni bırakı verelim var git dediler. Kazan der: Vallah billah

doğru yolu g.rür iken eğri yoldan gelmeyeyim dedi. Dediler : Vallah

Kazan iyi and içti dediler. Şimdi Kazan Bey, hadi bizi öv dediler.

Kazan der: Ben yer yüzünde adam övmem, bir adam getirin

bineyim, sizi öveyim dedi. Vardılar bir er kafir getirdiler. Bir eyer,

bir gem dedi, getirdiler. Kafirin arkasına eyer koydu, ağzına gem

vurdu, eyer kayışını çekti. Sıçradı arkasına bindi. Ökçesini ökçesine

vurdu, kaburgasını karnına yapıştırdı. Gemini çekti, ağzım ayırdı.

Kafiri .ldürdü, ..ktü üzerine oturdu. Der: Bre kafirler kopuzumu

getirin, sizi öveyim dedi. Vardılar kopuzu getirdiler. Eline alıp

burada söylemiş, görelim hanım ne söylemiş:

Bin bin erden düşman g.rdümse .vünüm dedim

Yirmi bin er düşman g.rdümse koklamadım

Otuz bin er düşman g.rdümse ona saydım

Kırk bin er düşman g.rdümse g.zümü kısıp baktım

Elli bin er g.rdümse el vermedim

Altmış bin er g.rdümse söyleşmedim

Seksen bin er g.rdümse ürpermedim

Doksan bin düşman g.rdümse donanmadım83

Yüz bin er g.rdümse yüzümü dönmedim

Yüzü dönmez kılıcımı elime aldım

Muhammedin dini aşkına kılıç vurdum

Ak meydanda yumru başı top gibi kestim

O zaman84 bile erim beyim diye övünmedim

.vünen erenleri hoş görmedim

Eline geçmiş iken bre kafir öldür beni

Kara kılıcını çal boynuma kes başımı

Kılıcından sapacağım yok

Kendi aslımı kendi kökümü yermem yok

dedi. Bir deyiş daha söylemiş, der:

Yüksek yüksek kara dağdan taş yuvarlansa

Kaba ökçemi oyluğumu karşı tutan Kazan er idim

Firavun şişler yükleyip yerden, çıksa

Kaba ökçem ile perçin kılan Kazan er idim

Koca koca beyler oğlu kavga kılsa

Kamçı vurup dindiren Kazan er idim

Yüce dağları duman tutsa

Kapkara sis deli kopsa

Kara koç atımın kulağı g.rünmez olsa

Gayrı eren kılavuzsuz yol şaşırsa

Kılavuzsuz yol başaran Kazan er idim

Yedi başlı ejderhaya yetişip vardım

Heybetinden sol gözüm yaşardı

Hey g.züm namert g.züm kalleş g.züm

Bir yılandan ne var ki korktun dedim

O zaman bile erim beyim diye .vünmedim

.vünen erenleri hoş görmedim

Eline geçmiş iken bre kafir .ldür beni yitir beni

Çal kılıcını kes başımı

Kılıcından sapacağım yok

Kendi aslımı kendi k.kümü yermem yok

Oğuz erenleri dururken seni övmem yok

dedi. Kazan burada bir daha söylemiş:

Arkaç85 Kırda çalkanır umman denizinde

Sarp yerlerde yapılmış kafir şehri

Sağa sola çırpıntı vurur yüzgeçleri

Su dibinde döner bahrileri

Tanrı benim diye su dibinde çığrışır asileri

.nünü koyup tersini okur kızı gelini

Altın aşık oynar Sancıdanın beyleri

Altı defa Oğuz vardı alamadı

O kaleye altı tane erle ben Kazan vardım

Altı güne koymadım onu aldım

Kilisesini yıkıp yerine mescit yaptım ezan okuttum

Kızını gelinini ak göğsümde oynattım

Beylerini kul ettim

O zaman bile erim beyim diye övünmedim

övünen erenleri hoş görmedim

Eline geçmiş iken bre kafir .ldür beni yitir beni

Kılıcından sapacağım yok

Kendi aslımı kendi k.kümü yermem yok

dedi. Kazan yine söylemiş, der:

Arkaç Kırda d.ndürdüğüm bre kafir senin baban

Şakağına imrendiğim senin kızın gelinin

Akça Kale Sürmelide at oynattım

At ile Karun eline baskın yaptım

Ak Hisar Kalesinin burcunu yıktım

Ak akçe getirdiler puldur dedim

Kızıl altın getirdiler bakırdır dedim

Ela g.zlü kızını gelinini getirdiler aldanmadım

Kilisesini yıktım mescit yaptım

Altını gümüşü yağmalattım

O zaman bile erim beyim diye .vünmedim

.vünenleri hoş görmedim

Eline geçmiş iken bre kafir .ldür beni yitir beni

Kendi aslımı kendi k.kümü yermem yok

Seni övmem yok

dedi. Kazan Bey burada bir daha söylemiş, der:

Ak kayanın kaplanının erkeğinde bir k.küm var

Ortaç87 Kırda sizin geyiklerinizi durdurmaya

Ak sazın aslanında bir k.küm var

Kaz alaca kısrağını durdurmaya

Azman kurt yavrusunun erkeğinde bir k.küm var

Akça yünlü on bin koyununu gezdirmeye

Ak sungur88 kuşunun erkeğinde bir k.küm var

Alaca ördek kara kazını uçurmaya

Kudretli Oğuz elinde bir oğlum var Uruz adlı

Bir kardeşim var Kara Göne adlı

Yeniden doğanını diriltmeyeler

Eline geçmiş iken bre kafir öldür beni yitir beni

Kılıcından sapacağım yok

Kendi aslımı yermem yok

dedi. Bir daha söylemiş, der:

İt gibi güv güv eden çerkes hırslı

Kü.ücük domuz şölenli

Bir torba saman döşekli

Yarım kerpiç yastıklı

Yontma ağaç Tanrılı

Köpeğim kafir

Oğuzu g.rür iken seni övmem yok

Bundan sonra .ldürürsen bre kafir .ldür beni

.ldürmezsen Kadir korsa .ldüreyim kafir seni

dedi. Kafiler der: Bu bizi övmedi, gelin bunu .ldürelim dediler.

Kafir beyleri toplandılar geldiler. Yine dediler: Bunun oğlu var,

kardeşi var, bunu .ldürmek olmaz dediler. Getirdiler domuz damına

hapse attılar.

At ayağı çabuk, ozan dili çevik olur. Kazan'ın .lüsünü

dirisini kimse bilmedi.

Meğer hanım Kazan’ ın bir oğlancığı var idi. Büyüdü yiğitcik oldu.

Bir gün ata binip divana gelirken bir kişi der: Sen Han Kazan'ın oğlu

değil misin dedi. Uruz kızdı, der: Bre kavat benim babam Bayındır

Han değil midir? Dedi. Yok, o ananın babasıdır, senin dedendir.

Uruz, bre ya benim babam .lü müdür diri midir dedi. Dedi: Diridir,

Toman'ın Kalesinde esirdir dedi. Böyle deyince oğlan ağladı, melül

oldu. Atını çevirdi geri d.ndü. Anasına geldi. Burada anasına

söylemiş, görelim hanım ne söylemiş:

Der:

Bre ana ben Han oğlu değilmişim

Han Kazan oğlu imişim

Bre kavat kızı bunu bana niçin söylemiyordun

Ana hakkı Tanrı hakkı olmamış olsaydı

Kara, çelik öz kılıcımı çekeydim

Birdenbire güzel başını keseydim

Alca kanını yer yüzüne dökeydim

dedi. Anası ağladı. Der: Oğul baban sağdır, amma söylemeğe

korkardım, kafire varırsın, kendini vurursun helak olursun, onun

için sana söylemiyordum canım oğul dedi. Amma amcana adam

gönder, gelsin, görelim ne der dedi.

Adam gönderdi amcasını çağırdı. Geldi. Uruz der: Ben

babamın esir olduğu kaleye gidiyorum. Birlikte istişare ettiler. Bütün

beylere haber oldu. Uruz babasına gidiyor, silah ve teçhizatla gelin

dediler. Asker toplandı geldi. Alp Uruz çadırlarını açtırdı,

cephanesini yükledi. Kara Göne asker başı oldu. Boru çaldırıp

göçtüler, yola girdiler.

Yol üzerinde kafirin kilisesi var idi. Keşişler beklerdi. Gayet

sarp kilise idi. Attan inip tacir elbisesi giydiler. Bezirgan suretinde

katır, deve çektiler geldiler. Kafirler g.rdüler gelenler tacire

benzemez, kaçtılar kaleye girdiler, kapılarını sımsıkı kapadılar.

Burca çıkıp kimlersiniz dediler. Bunlar cevap verdi: Bezirganlarız

dediler. Kafirler yalan s.ylüyorsunuz diyerek taşa tuttular. Uruz

attan indi, der: Hey babamın altın gadehinden şarap içen, beni

seven attan insin, bunun kapısına birer gürz vuralım dedi. On altı

yiğit sıçrayıp attan indiler. Kalkan tuttular, gürzlerini omuzlarına

attılar, kapıya geldiler. Birer gürz vurup kapıyı ufattılar, içeri

girdiler. Buldukları kafiri .ldürdüler. Ağız açtırmadılar89. Malını

yağmaladılar. Askerin üzerine geldiler kondular.

Meğer bir sığırtmaçları var idi. G.rdü ki kaleyi aldılar, kaçtı

teküre vardı, kilisenin alındığını haber verdi. Ne oturuyorsunuz,

üzerinize düşman geldi, başınızın çaresine bakın dedi. Tekür

beylerini topladı, bunlarla nasıl uyuşalım dedi. Beyler dediler:

Bunun uyuşması odur ki Kazan'ı çıkaralım, onlarla başbaşa

bırakalım. Bu s.zü uygun g.rdüler. Vardılar Kazan'ı çıkarıp tekürün

.nüne getirdiler. Tekür der: Kazan Bey üzerimize düşman geldi, bu

düşmanı üzerimizden ayırırsan seni bırakı verelim dediler. Hem

haraca itaatkar olalım, sen de and iç ki bu bizim memlekete

düşmanlığa gelmeyesin dediler. Kazan der: Vallah billah doğru yolu

g.rür iken eğri yoldan gelmeyelim dedi. Kafirler Kazan iyi and içti

diye sevindiler. Tekür askerini toplayıp meydana geldi, çadır

diktirdi. Kafir askeri Kazan'ın etrafına toplandı. Kazan'a giyim

getirdiler. Kılıç ve mızrak ve çomak ve sair cenk aletini giydirip

donattılar.

Bu sırada Oğuz erenleri alay alay geldi. Gümbür gümbür

davullar çalındı. Kazan g.rdü ki askerin .nünce bir ak boz atlı, ak

sancaklı, üzeri sağlam demir giyimli, Oğuz'un .nünce geldi, çadırını

diktirdi, saf bağladı durdu. Onun ardınca Kara Göne geldi, saf

bağladı durdu. Hemen burada Kazan atı meydana sürdü, hasım,

diledi. Boz atlı Beyrek at tepti meydana girdi. Kazan burada

söylemiş, görelim ne söylemiş:

Der:

Kalkıp yerinden doğrulan yiğit ne yiğitsin

Yapısı sağlam demir giyimini giyen yiğit ne yiğitsin

Adın nedir yiğit söyle bana

dedi. Beyrek burada söylemiş, der:

Bre kafir sen beni bilmez misin

Parasarın Bayburt Hisarından fırlayıp uçan

Adaklısını başkaları alırken çekip alan

Pay Püre Han oğlu Bamsı Beyrek bana derler

Gel beri bre kafir d.vüşelim

dedi. Kazan burada bir daha söylemiş. Der: Bre yiğit, .nünce bu

askerin bir ak sancaklı alay çıktı, çadırını başkalarından önce dikti,

ak boz ata binen o yiğit ne yiğittir, kimin nesidir, yiğit başın için

söyle bana. Beyrek der: Bre kafir kimin nesi olacak, beyimiz

Kazan'ın oğludur dedi. Kazan g.nlünden der: Elhamdülillah benim

oğlancığım büyük er olmuş dedi. Beyrek bre kafir daha ne kadar onu

bunu soracaksın bana dedi, Kazan'ın üzerine at sürdü. Altı kanatlı

gürzünü eline alıp Kazana vurdu. Kazan kendisini tanıtmadı.

Kavradı, Beyreği bileğinden tuttu, çekti çomağını elinden aldı,

Beyreğin ensesisine bir çomak vurdu. Beyrek atın boynunu

kucakladı, çekilip d.ndü. Kazan der: Ya Beyrek, var beyine söyle

gelsin dedi.

Bunu g.rdü. Eylik Koca oğlu Dönebilmez Dülek Evren

meydana girdi. Kazan burada söylemiş, der:

Şafak vakti yerinden kalkan yiğit ne yiğitsin

Büyük cins atını oynatarak gelen yiğit ne yiğitsin

Erin erden adını saklaması ayıp olur

Adın nedir yiğit söyle bana

dedi. Dülek Evren der:

Bre kafir benim adımı bilmez misin

Kendi kendisine hor bakan memleketten çıkan

Elli yedi kalenin kilidini alan

Eylik Koca oğlu Dönebilmez Dülek Evren bana derler

dedi. Mızrağını eline alıp at sürdü. Kazan'a saplayayım dedi,

saplayamadı, öteye geçti. Kazan at tepti, mızrağını çekip elinden

aldı, tepesine vurdu, parça parça oldu utandı. O da çekilip d.ndü.

Kazan yine er diledi. Düzen oğlu Alp Rüstem at tepti

meydana girdi. Kazan burada gene söyledi, der :

Kalkıp yerinden doğrulu veren

Cins atına sıçrayıp binen

Ne yiğitsin

Adın nedir söyle bana

dedi. Alp Rüstem der :

Kalkıp yerinden doğrulu veren

İki kardeş bebeğini .ldürüp zelil gezen

Düzen oğlu Alp Rüstem bana derler

dedi. O da Kazan'a at sürdü. Yeneyim dedi. yenemedi. Kazan Bey

buna da bir darbe vurdu. Der: Bre kavat, var beyine söyle gelsin

dedi. O da d.ndü.

Kazan tekrar er diledi. Uruz'un gemini amcası Kara Göne

tutmuştu. Çekti ansızın elinden aldı. kılıcı sıyırdı babasının üzerine

at sürdü. Davrandırmadı, omuzuna kılıç indirdi. Giyimini kesti,

omzuna dört parmak kadar yara açtı. Alca kanı şırıldadı koynuna

indi. Uruz gene d.ndü ki bir daha çalsın. Kazan burada seslenip

oğluna söyler, görelim hanım ne söyler:

Der:

Kara dağımın yükseği oğul

Karanlıklı gözlerimin aydını oğul

Alpım Uruz aslanım Uruz

Ak sakallı babana kıyma oğul

dedi. Uruz'un şefkat damarları kaynadı, kara süzme gözleri kan yaş

doldu. Attan yere indi. babasının elini .ptü. Kazan da attan atladı

yere indi. Oğlunun boynunu .ptü. Beyler Kazan ile oğlunun üzerine

at sürdüler, etraflarını çevirdiler. Hepsi attan inip Kazan'ın elini

.ptüler. Yürüyerek kafire at sürdüler, kılıç vurdular. Derelerde

tepelerde kafire kırgın90 girdi. Kaleyi aldılar. Kilisesini yıkıp mescit

yaptılar.

Kanlı kafirin elinden babasını çekip aldı. Kudretli Oğuz eline

gelip çıktı. Akça yüzlü anasına müjdeci geldi. Kaza benzer kızı

gelini Kazan'a karşı gelip elini .ptüler, ayağına kapandılar, Kazan

güzel çimene çadır otağ diktirdi. Yedi gün yedi gece toy düğün edip

yeme içme oldu. Dedem Korkut geldi kopuz çaldı, gazi erenlerin

başına ne geldiğini söyledi.

Hani .vdüğümüz bey erenler

Dünya benim diyenler

Ecel aldı yer gizledi

Fani dünya kime kaldı

Gelimli gidimli dünya

Son ucu .lümlü dünya

.lüm vakti geldiğinde arı imandan ayırmasın. Kadir seni

namerde muhtaç etmesin. Beş kelime dua kıldık, kabul olsun. Amin

amin diyenler Tann'nın yüzünü g.rsün. Günahınızı adı güzel

Muhammed Mustafa hürmetine bağışlasın hanım hey!...