19 Ekim 2013 Cumartesi

KIRGIZ MASALLARINDA MİTOLOJİK UNSURLAR : ALP KARAKUŞ

Mitolojik Simurg kuşunun Türkler- deki adıdır. Türklerle birlikte pek çok Hint-Avrupa efsanelerinde kozmik ağa- cın üzerinde yaşadığına inanılır. Alp Karakuş, Sibirya folklorunda tanrıların habercisi olarak karşımıza çı- kar. Aynı zamanda Altay Şamanlarının kozmik yolculuklarında yardımcılarıdır. Alp Karakuş, yer aldığı anlatmalarda yavrularını yiyen ejderhayı öldüren kah- ramanı kanatlarının altına alarak korur, ona yol gösterir. Bazı Türk halklarındaki efsaneye göre Alp Karakuş, Kaf Dağı’nın arkasındaki geniş ve karanlık alandaki dünya ağacının üzerinde yaşar. Alp Karakuş, Er Töştük Destanı’nın masallaşmış şekli olan Kence Bala ma- salında, yavrularını ejderhadan kurta- ran kahramanı yutup tükürmek sure- tiyle onu ok batmaz, kılıç kesmez hâle getirir. Sonra da sırtına bindirerek yer- yüzüne çıkarır. Başka bir masalda Alp Karakuş’un atının olduğundan ve bu atın da başka atlarla gökte mücadele et- tiğinden bahsedilir. Hatta Alp Karakuş insanlarla bahse girer, yarışmalar yapar (Bolçurov 1997: 206-210). Birinci masalda dişi olarak gösteri- len kartal, kahramanı iyileştirip ok bat- maz hâle getirerek yaşam kuşu fonksi- yonunu ve yuvasının başı göğe değen bir çınarda olması bakımından da kozmik kuş fonksiyonunu üstlenmiştir. Kartal, Sibiryadaki bazı Türk halk- larında totem derecesine çıkarılmıştır. Yakut kabilelerinin koruyucu iyeleri arasında kartal da bulunmaktadır. Kırgızlar doğum yapan hanımın bu- lunduğu yere kartal getirirlermiş. Çün- kü kartalın çocuğun doğmasını engelle- yen albarstıyı ve kötü ruhları kovduğu- na inanırlarmış (Bayaliyeva 1972: 106). Yine bebekleri kötü ruhlardan korumak için beşiklere kartal tırnakları asarlar- mış. Altay Şamanlarının dualarında sık sık adı geçer.
Alp Karakuş tabiatın da koruyucu- sudur. Yer aldığı her masal ve destanda uçtuğu zaman rüzgâr, yağmur ve şim- şekle birlikte tasvir edilir

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder