KURT Türk mitolojisinin cet, koruyucu, yol gösterici ve hatta bazı soy efsanelerinde tanrısal vasıflar taşıyan hayvanlarından biri de kurttur. Kırgız masallarında tıpkı Oğuz Kağan destanında olduğu gibi kah- ramanla konuşarak ona yardım eder. Altın Kuş masalında bahçelerindeki elmayı çalan kuşu aramaya giden küçük oğlanın atını kurt yer ve korkusundan ağaca saklanarak ağlayan çocuğun yanı- na varıp: “Korkma, ben senin atını yedim, fa- kat dileğini yerine getireceğim” der.
Altın kuşu aradığını söyleyen çocu- ğa, kurt: “Şimdi sen benim sırtıma bin ve gö- zünü yum” der. Çocuk, kurdun sırtına binip gözünü yumar, nice dağları aştıktan sonra gözü- nü açar ki kuşun yaşadığı saraya gelmiş- ler. Kurt, oğlana ne yapması gerektiğini tembih eder. Ancak oğlan her seferinde kurdun dediklerini unutur ve yanlış iş yapar. Kurt, masalda sürekli don değişti- rir. At donuna girer, kız donuna girer, kahramana sürekli akıl verir (Kebekova- Tokombayeva 1978: 88). Kurtla ilgili Göktürklerin soy ef- sanelerini biliyoruz. Kırgızların Kaba uruğlarının türeyişiyle ilgili de benzer bir efsane anlatılmaktadır. Efsaneye göre kötürüm olan bir çocuğu anne ve babası yurda terk edip gider. Bir yolcu yurdun içinde kurdun çocuğu emzirdi- ğini görür. Adam, çocuğu evlatlık alır ve adını Kaba koyar. Kaba’nın saçı yele gibi uzun olduğu için ona Calduu Kaba (Yeleli Kaba) derler. Bu Kaba’dan Sayak boyunun Kaba uruğu törer (Baycigitov, 1985: 71). Bazı Kırgız kabileleri kurt ismini taşımaktadır. Adığıne boyunun bir kısmının adı börüdür. Kuşcu ve soltu kabilelerinde Aksak Börü adlı insanlar vardır (Bayaliyeva 1972: 38). Kırgızlar arasındaki kurtla ilgili çok yaygın inanış ve törenler vardır. Bunlar arasında çocuklarla ilgili olanı dikkat çe- kicidir. Anciyan bölgesinde yaşayan Kır- gızlar kurt tırnaklarından süs eşyaları yapar, bunları da hastalıklarından kur- tulmak için vücutlarında taşırlarmış At-Başı’nda yaşayan Kırgızlar ise çocuk- larını korumak için kurdun derisi ve diz kemiğinden nazarlık yaparmış. Kırgızlar arasında kurt ile çocuk arasında yakın ilgi vardır. Kırgızlar yeni doğan çocuğa sağlıklı ve uzun ömürlü olması ve de kötü ruhlardan korunması için kurt salyası içirirlermiş. K ı r - gız anneler çocuklarını ölümden koru-
Millî Folklor, 2010, Y›l 22, Say› 85
http://www.millifolklor.com 79
mak için özellikle kurdun ağız derisini saklarlarmış. Hem saklanan deriye hem de deriyi almak için yapılan törene ka- rışkır cuttu (kurt yuttu) derlermiş. Çocukları hastalık ve kötü ruhlar- dan korumak için kıyafetlerine kurt dişi dikerlermiş, beşiklerine kurdun aşık ke- miğini asarlarmış. Bazen de çocuk düşü- ren hanımlar bunları kendi elbiselerine dikermiş Kırgızlar kurttan sadece sihirsel ve büyüsel olarak faydalanmamış, maddi olarak da bazı hastalıklarına çare ara- mışlar. Bacakları ağrıyanı kurt deri- sinden yapılan bir pantolon giydirerek tedavi etmeye çalışmışlar ve buna da börü-catış demişler. Hayvanlar ile insanlar arasında- ki konuşmalar masallarda evrensel bir temadır. Ancak Altay uygarlığında yalnızca edebî bir tema olarak kalmaz, mitlerle bütünleşirler ve genel bir evren felsefesine karşılık gelirler. Hayvan ve insan boylarının oluşması, aralarında ittifaklar ve savaşlar olması, bu iki grup arasında iletişimin olmasını şart koşar (Roux 2005: 147).
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder