ERGENLİK: CENNETE İKİNCİ BİR VEDA MI?

ERGENLİK: CENNETE İKİNCİ BİR VEDA MI?

Puberty: Is it the second farewell to paradise?

Mehmet AÇA*

Özet: Bu yazıda, “Kitâb-ı Mukaddes” ile “Kur’an”daki şeytana uyup yasak meyveden yiyen ilk

insanların cennetten çıkarılışıyla (düşürülüşüyle) ilgili anlatılar, önce bedenin ve cinselliğin keşfi

açısından yorumlanmış, ardından özellikle de Müslüman toplumların ergenlikle ilgili algılamaları ile

karşılaştırılmıştır. Yapılan yorum ve karşılaştırmalar, özellikle de Müslüman toplumlarda, ergenliğe

geçişin birey açısından cennetten kovulmanın (çıkarılmanın) ikinci bir tekrarı olarak yorumlanabileceğini

ortaya koymuştur.

1. “Kitâb-ı Mukaddes” İle “Kur’an”ın İlk İnsanların Cennetten “Düşürülüşü”

Ya Da “Çıkarılışı”yla İlgili Anlatımlarına Dair

“Kitâb-ı Mukaddes” ile “Kur’an”da, ilk insan olan Âdem ile Havva’nın Tanrı

tarafından “cennet”te1 yaratıldığına; .lüm, hastalık, acı ve keder nedir bilmeyen,

üremek ve çalışmak zorunda olmayan Âdem ile Havva’nın şeytanın (İblis, Satan2,

* Prof. Dr., Balıkesir Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı B.lümü Öğretim

Üyesi. mehmetaca@balikesir.edu.tr

1 “…insanın yaratıldıktan sonra içine konulduğu cennet ya da bahçe, her ne kadar birçok metinde

Mezopotamya’da Fırat ile Dicle nehirleri arasındaki bir bölgede gösterilse de yine de bu mekân maddi

dünyanın ötesinde bazı olağanüstü özelliklerle betimlenir. Bu dünyada çalışmak, yorulmak, acı çekmek,

üzülmek yoktur. Dünyada var olan .lümün aksine hayat, savaşın aksine barış vardır. Dünyada insan

günahın ve .lümün esareti altında iken orada tam bir .zgürlük vardır. Her türlü yiyecek içecek mevcuttur

ve bunların hiçbirisi dünyadaki yiyeceklerden değildir. Zira dünyaya düşen insan yemeye alıştığı

meleklerin yiyecekleri yerine hayvanların yediği yiyecekleri yemek zorunda kalmıştır. Bu ise onun son

derece zoruna giden bir durumdur.” (Batuk, 2006: 44-45)

2 “Satan”, “Kitâb-ı Mukaddes”te “şeytan” anlamına gelmemekle birlikte, Hıristiyan mütercimlerle

ilahiyatçılar tarafından zamanla “şeytan” ve “iblis”le eş değer g.rülmeye başlanmıştır. Luther Link, bu

konuyla ilgili şu bilgileri kaydetmiştir: “Eski Ahit’in Eyüp Kitabı’nda Satan, Tanrı’nın Meclisi’nin bir

üyesidir. Satan, müfettiş ya da savcılık gibi bir mevkidir. Satan bir unvandır; hiç kimsenin adı değildir.

Satan, Şeytan değildir (ancak sonradan Hıristiyan tefsirlerinde öyle olmuştur). Eyüp Kitabı dışında Eski

Ahit’e dahil edilen kitaplarda, Satan’ı çok nadir görebilirsiniz, g.rdüğünüz yerdeyse önemsizdir.

Tanrı’nın düşmanına –Şeytan- Luka ve Matta İncillerinde ‘diabolos’ denir. Latinceye ‘diabolus’ olarak

çevrilmiştir. Satan ve Şeytan farklıydı. Ancak İsa’dan ü. yüzyılı aşkın bir zaman önce Eski Ahit’i

Yunancaya çeviren ve İbranice ‘Satan’ı ‘diabolos’ olarak geçiren İskenderiyeli Yahudiler bir joker

2

Lucifer3, vd.) devreye girmesiyle yasak ağaçtan yeme yasağını ihlal ettikten sonra

cennetten çıkarılarak (“Kur’an”a göre indirilerek) yeryüzünde yaşamaya mahkûm

edildiğine özel bir vurgu yapılmıştır. “İlk günah”ın mağduru olan Âdem ile Havva’nın

yeryüzüne indirilmeden önce Tanrı tarafından bağışlandığını ifade eden İslam,

cennetten çıkarılarak yeryüzüne indirilişi, insanlık için dünya üzerinde Tanrı (iyilik) ile

Şeytan (k.tülük) ikileminde yaşanan bir sınanma süreci olarak algılarken4, Hıristiyanlık

bu düşüşün yarattığı sarsıntıdan uzun süre kurtulamamış, “ilk günah” ya da “aslî

günah”ın neden olduğu düşkünlük ya da kovulmuşluk psikolojisinden Tanrı tarafından

göğe çekildiğine inanılan Hz. İsa vasıtasıyla kurtulmaya çalışmıştır. Hz. Âdem’i5

düşüşün sorumlusu ve simgesi haline getiren Hıristiyan ilahiyatı, Hz. İsa’yı göğe

yükselerek düşüş sürecini tersine çeviren, “ilk günah” ya da “aslî günah”ın bedelini

ödeyerek insanlığın kurtuluşunu sağlayan kutsal bir kişilik olarak algılamıştır.6

sunmuş oldular. Böylece Eski Ahit’teki ve Yeni Ahit’teki Şeytan, farklı anlama gelse de aynı adı paylaştı.”

(Link, 2003: 28-29)

3 “Satan”dakine benzer bir durum “Lucifer” için de geçerlidir. “Lucifer”deki anlam değişimi için bk.

Link, 2003: 33-34.

4 Âdem ile Havva’nın Tanrı tarafından “cennet”te yaratılığını, şeytana uyarak yeme yasağını ihlal

etmeleri nedeniyle cennetten çıkarıldıklarını benzer ifadelerle aktaran “Kitâb-ı Mukaddes” ile “Kur’an”,

ilk günahk.rların cennetten çıkarılmadan önce Tanrı tarafından bağışlanıp bağışlanmadıkları konusunda

birbirinden ayrılmaktadır. “Kur’an”, yaptıklarından dolayı pişman olarak tövbe eden Âdem ile Havva’nın

bağışlanmasıyla ilgili şu ibarelere yer vermektedir: “Bu durum devam ederken Âdem, Rabbinden bir

takım ilhamlar aldı ve derhal tevbe etti. .ünkü Allah tevbeleri kabul eden ve merhameti bol olandır.”

(Bakara: 37) Konu üzerinde duran araştırıcılardan Orhan Hançerlioğlu, bu durum hakkında şunları

yazmıştır: “Bu ilk günah üzerinde Tevrat’la Kur’an arasında şöyle bir ayrılık vardır: Müslümanların

tanrısı Âdem’in tövbesini kabul eder; sadece onları yeryüzüne indirmekle yetinir. Yahudilerin tanrısıysa

Âdem’le Havva’yı ve onlarla birlikte yılan’ı lanetler. İsâ’nın kendini feda edip çarmıha gerilmekle insan

soyunu bağışlattığı konusu Hıristiyan dünyasında XVI. Yüzyıla kadar tartışılmıştır. XVI. Yüzyılda kilise

bu konuda kesin kararını vermiş ve İsâ’nın fedakârlığıyla tanrı öfkesinin yatışmış olduğunu bildirmiştir.”

(Hançerlioğlu, 1993: 213-214)

5 http://www.seslisozluk.com‘a girilerek arama kutucuğuna “Âdem” yazıp İngilizce karşılıkları

sorgulandığında “Adam”ın yanı sıra “want” (istemek, dilemek, istek, yoksul olmak, fakirlik, aç olmak,

eksik olmak, eksiği olmak, sıkıntı, yokluk), “lack” (mahrum kalmak, eksiklik, gereksinim, ihtiyaç,

noksan, yetersizlik, olmamak), “naught” (hiç, sıfır, hiçbir şey), “(fig) death” (fig: İncir, yemiş, üst baş,

giyim kuşam; death: .lüm, ecel, tükeniş, yıkım, ölme), “perdition” (cehennem azabı, ruhun azabı,

lanetlenme, mahvolma, helak), “nonexistence” (var olmama, yokluk), “dead” (.lü, acımasız, bozuk,

cansız, dermansız, durgun, donuk, ruhsuz, soğuk, s.nmüş, unutulmuş) ile karşılaşılmaktadır. Söz konusu

karşılıklar, “Âdem” ve “cadem” kelimelerini kapsamaktadır. “Yokluk ve hiçlik” anlamlarına gelen

“’adem” kelimesi için verildiğini düşündüğümüz diğer karşılıkların, Hz. Âdem’in cennetten

çıkarılmasından sonra maruz kaldığı durum (noksanlık, .lümlülük, bozukluk, fakirlik, sıkıntı hali, vd.) ile

şeytan ve k.tülüğün “hiçlik, yokluk” olarak algılanmasının dikkate alınmasında yarar vardır.

6 Bu algılama, büyük oranda Pavlus’un yorumlarından kaynaklanmıştır. Araştırıcı Cengiz Batuk, bu

algılama biçimi hakkında değerli aktarımlarda bulunmuştur: “Pavlus’a göre, günah ve .lüm yeryüzüne

bir tek adam yüzünden gelmiştir ve tıpkı geldiği gibi bir tek adam sayesinde gidecektir. Birinin suçu

birçoklarının ölmesine neden olmuştur ama Tanrı’nın lütfu ve İsa Mesih’in lütfuyla verilen bağış da tüm

insanların yararına olmak üzere aynı şekilde çoğalır. Nasıl .lüm ve günah herkese sirayet etmişse,

aklanma da herkesi kuşatacaktır. Pavlus’a göre nasıl bir adamın söz dinlemezliği yüzünden birçokları

günahk.r kılındıysa yine bir adamın söz dinlemesiyle birçoğu doğru kılınacaktır.” (Batuk, 2006: 48)

3

Söz konusu kutsal kitaplarla bazı yaratılış mitlerinde Tanrı tarafından yaratılan ilk

insanların cennetten çıkarılma ya da düşürülmelerinin nedeni, şeytana uymaya, yani

yeme yasağıyla (yasaklanmış ağacın yasaklanmış meyvesi) çıplaklığa (bir başka deyişle

karşı cinsin bedenini ve cinselliği keşfe) bağlanarak izah edilmiştir. İslam’ın kutsal

kitabı “Kur’an”ın “Bakara”, “A’raf” ve “Tâ’hâ” surelerinde Âdem ile Havva’nın şeytan

tarafından baştan çıkarılarak yasak ağaçtan yemeleriyle çıplak kalmaları şu ayetlerle

anlatılmıştır:

“Biz: Ey Âdem! Sen ve eşin (Havva) beraberce cennete yerleşin; orada kolaylıkla istediğiniz

zaman her yerde cennet nimetlerinden yeyin; sadece şu ağaca yaklaşmayın. Eğer bu ağaçtan yerseniz

her ikiniz de kendine k.tülük eden zalimlerden olursunuz, dedik.

Şeytan onların ayaklarını kaydırıp haddi tecavüz ettirdi ve içinde bulundukları (cennetten) onları

çıkardı. Bunun üzerine: Bir kısmınız diğerine düşman olarak ininiz, sizin için yeryüzünde barınak ve belli

bir zamana dek yaşamak vardır, dedik.

Bu durum devam ederken Âdem, Rabbinden birtakım ilhamlar aldı ve derhal tevbe etti. .ünkü

Allah tevbeleri kabul eden ve merhameti bol olandır.

Dedik ki: Hepiniz cennetten inin! Eğer benden size bir hidayet gelir de her kim hidayetime tabi

olursa onlar için bir korku yoktur ve onlar üzüntü çekmezler.” (Bakara: 35-38)

“(Allah buyurdu ki): Ey Âdem! Sen ve eşin cennette yerleşip dilediğiniz yerden yeyin. Ancak şu

ağaca yaklaşmayın! Sonra zalimlerden olursunuz.

Derken şeytan, birbirine kapalı ayıp yerlerini kendilerine göstermek için onlara vesvese verdi ve:

Rabbiniz size bu ağacı sırf melek olursunuz veya ebedi kalanlardan olursunuz diye yasakladı, dedi.

Ve onlara: Ben gerçekten size öğüt verenlerdenim, diye yemin etti.

Böylece onları hile ile aldattı. Ağacın meyvesini tattıklarında ayıp yerleri kendilerine g.ründü. Ve

cennet yapraklarından üzerlerini örtmeye başladılar. Rableri onlara: Ben size o ağacı yasaklamadım mı

ve şeytan size apaçık bir düşmandır, demedim mi? diye nida etti.

(Âdem ile eşi) dediler ki: Ey Rabbimiz! Biz kendimize zulmettik. Eğer bizi bağışlamaz ve bize

acımazsan mutlaka ziyan edenlerden oluruz.

Allah: Birbirinize düşman olarak inin! Sizin için yeryüzünde bir süreye kadar yerleşme ve

faydalanma vardır, buyurdu.

“Orada yaşayacaksınız, orada öleceksiniz ve orada (diriltilip) çıkarılacaksınız” dedi.

“Pavlus, Âdem’den hareketle İsa Mesih’in misyonunu açıklama yoluna gitmiş ve Tanrı’nın yeni planı

olarak adlandırdığı Mesih’te kurtuluş teorisini oluşturmuştur. Mesih’in çarmıhta bir kurban olarak

canını feda etmesi, acı çekmesi için ilk insanın günah işlemesi ve düşmesi gerekmektedir. Âdem günahı

işlememiş olsaydı İsa Mesih’in misyonu da ortadan kalkardı. Âdem ve İsa Mesih insanlık tarihinin ilkleri

olma anlamında paralellikler taşıdıkları kadar zıtlıklar taşırlar. İkisi de insanlık için birer başlangıçtır.

Âdem, günahın, .lümün, acının, bedene mahkûmiyetin başlangıcı iken İsa Mesih .lümsüzlüğün,

.zgürlüğün, bedenin, k.tülüğün, Şeytanın ve günahın esaretinden kurtulmanın, bağışlanmanın

başlangıcıdır. İnsanlık Âdem’de .lürken, .lüme mahkûm olurken İsa Mesih’te dirilir ve yaşama kavuşur.

Biri .ldürürken diğeri diriltir.” (Batuk, 2006: 49)

4

Ey Âdemoğulları! Size ayıp yerlerinizi örtecek giysi, süslenecek elbise yarattık. Takva elbisesi…

İşte o daha hayırlıdır. Bunlar Allah’ın ayetlerindendir. Belki düşünüp öğüt alırlar (diye onları indirdi).

Ey Âdemoğulları! Şeytan, ana-babanızı, ayıp yerlerini kendilerine göstermek için elbiselerini

soyarak cennetten çıkardığı gibi sizi de aldatmasın. .ünkü o ve yandaşları, sizin onları göremeyeceğiniz

yerden sizi g.rürler. Şüphesiz biz şeytanları, inanmayanların dostları kıldık.” (A’raf: 19-27)

“Bunun üzerine: Ey Âdem! Dedik, bu, hem senin için hem de eşin için büyük bir düşmandır. Sakın

sizi cennetten çıkarmasın; sonra yorulur, sıkıntı çekersin!

Şimdi burada senin için ne acıkmak vardır, ne de çıplak kalmak.

Yine burada sen, susuzluk çekmeyecek, sıcaktan da bunalmayacaksın.

Derken şeytan onun aklını karıştırıp “Ey Âdem! Dedi, sana ebedilik ağacını ve sonu gelmez bir

saltanatı göstereyim mi?”

Nihayet ondan yediler. Bunun üzerine kendilerine ayıp yerleri g.ründü. Üstlerini cennet yaprağı

ile örtmeye çalıştılar. (Bu suretle) Âdem Rabbine asi olup yolunu şaşırdı.

Sonra Rabbi onu seçkin kıldı; tevbesini kabul etti ve doğru yola yöneltti.

Dedi ki: Birbirinize düşman olarak hepiniz oradan (cennetten) inin! Artık benden size hidayet

geldiğinde, kim benim hidayetime uyarsa o sapmaz ve bedbaht olmaz.

Kim de beni anmaktan yüz çevirirse şüphesiz onun sıkıntılı bir hayatı olacak ve biz onu, kıyamet

günü kör olarak haşredeceğiz.” (Tâ’hâ: 117-124)

“Kur’an”da yasaklanan ağacın cinsi (dolayısıyla yasaklanan meyve) hakkında

herhangi bir bilgi yer almazken7, şeytanın Âdem ile Havva’yı kandırmak için

başvurduğu yöntem ve gerekçeler, “Bakara” suresinde açık bir şekilde anlatılmıştır:

“Derken şeytan, birbirine kapalı ayıp yerlerini kendilerine göstermek için onlara vesvese verdi ve:

Rabbiniz size bu ağacı sırf melek olursunuz veya ebedi kalanlardan olursunuz diye yasakladı, dedi.”

İlgili ayetten de anlaşılacağı üzere, yasaklanmış ağaçtan yedikleri anda Âdem ile

Havva cinsel organlarının farkına varmışlardır. Âdem ile Havva’nın önceden de söz

konusu organlarının farkında olduğunu söylemek mümkündür. Kanaatimizce burada

asıl ifade edilen şey, yasak ağaç ve şeytan yüzünden maruz kalınan çıplaklıkla karşı

cinslerin birbirlerinin bedenlerinin, yani cinselliklerinin farkına varmalarıdır. Yeme

yasağının ihlaliyle ortaya çıkan çıplaklık, cinsellik i.güdüsünü ya da arzusunu

tetiklemiş, cinsel organların vücutta biriken idrarın vücuttan dışarı atılmasının dışında,

7 İslam dünyasında Tanrı tarafından yasaklanan ağacın (“Şecere-i Memnua”, “Şecere-i Huld”) buğday

ağacı olduğuna dair yaygın bir kanaat oluşmuştur. Bu kanaatin oluşumunda Yahudi geleneğinin

etkisinden de söz etmek mümkündür. Rabguzi’nin meşhur Kısasü’l-Enbiya’sında da yasaklanan ağacın

buğday ağacı olduğuna dikkat çekilmektedir: “Yılan agzın açdı İblis yılannıñ tili altında yaşundı,

uçmahga kiwürdi, yılan Âdem ve Havvanıñ tahtında utru kelip tukurdı, agzınıñ tili altında İblis sözledi,

Âdem yılan sözin tiñlemedi erse Havvaga yüzin .würdi tişi köñli yumşak bolur tep Havvaga sözledi; hiç

bilür mü-sen-sen bugday yıgaçıdın sizni Teñri ne ü.ün yıgdı? Havva aydı: bilmes-men. İblis aydı: anıñ

ü.ün yıgdı kim ol yıgaçdın yese uçmahda mengü kalur takı uşmah mülkindin ardılmaz tep…” (Rabguzi,

1997: 16-17)

5

başka bir işlevinin daha olduğu gerçeğini fark ettirmiştir. Şeytanın tahriki ve yeme

yasağının ihlali nedeniyle ortaya çıkan çıplaklık ve karşı cinsin bedeniyle cinselliğin

farkına varılması üzerinde biraz aşağıda tekrar durulacaktır.

“Tâ’hâ” suresinde de ifade edildiği gibi, cennette yaşayan Âdem ile Havva için

açlık, susuzluk, çıplaklık ve sıcaktan kavrulmak diye bir şey yoktur. Bütün bu olumsuz

özellik ya da durumlar, tıpkı .lüm, hastalık, acı ve keder gibi, yasağın ihlali sonrasında

ortaya çıkmıştır.

İlk insanların yaratılışını ve cennetten çıkarılışını “Kur’an”a benzer bir şekilde

anlatan “Kitâb-ı Mukaddes”te yasaklanan ağaçtan “iyiyle k.tüyü bilme ağacı” olarak

söz edilmektedir.8 Rab Tanrı tarafından imar edilen “Aden”de9 yer alan ağacın

meyvelerinden yenilmesi, henüz “kadın” (yasağın ihlalinden sonra Âdem tarafından

kendisine “yaşam, hayat” anlamına gelen Havva adı verilecektir) yaratılmadan önce

Âdem’e yasaklanmıştır: “Ona, “Bahçede istediğin ağacın meyvesini yiyebilirsin” diye buyurdu, Ama

iyiyle k.tüyü bilme ağacından yeme. .ünkü ondan yediğin gün kesinlikle .lürsün.” (Yaratılış 2: 16-17)

Ayetten de anlaşılacağı üzere, “iyiyle k.tüyü bilme ağacı”ndan meyve yemenin

sonucu .lümdür. Âdem’in yalnız kalmasını iyi görmeyen Rab Tanrı tarafından erkeğin

(Âdem’in) kaburga kemiğinden “kadın” yaratılır. Her ikisi de Aden’de çırılçıplak bir

şekilde yaşamaktadır ve henüz utanmak nedir bilmemektedirler. Yani, kadın ve erkek

birbirlerinin bedenlerini ve cinselliği henüz fark etmemiş ya da keşfetmemiştir: “Âdem de

karısı da çıplaktılar, henüz utanç nedir bilmiyorlardı.” (Yaratılış 2: 25)

Çıplaklık ve özellikle de cinselliğin fark edilmesi ve utanma duygusunun ortaya

çıkışı, “Bahçe”deki yabanıl hayvanların en kurnazı olan yılanın (şeytanın) Âdem ile

“kadın”ı kandırarak Rab Tanrı tarafından yasaklanmış olan “iyiyle k.tüyü bilme

ağacı”nın meyvelerinden yedirmesiyle mümkün olacaktır. Yasaklanan meyveyi yiyen

Âdem ile karısının gözleri açılır ve böylece çıplak olduklarını anlarlar. “Kitâb-ı

Mukaddes”in tabunun ihlaliyle ilgili anlatımında yılanın (şeytanın) ilk olarak “kadın”ı

baştan çıkardığına vurgu yapılmaktadır. Şeytanın “yılan” biçiminde tasavvur edilişi ve

8 Yahudi geleneğinde yasak ağacın meyvesinin incir, üzüm ya da buğday olduğuna inanılmıştır. Söz

konusu ağacın meyvesinin “elma” olduğuna dair inanış ise daha çok Hıristiyan geleneğiyle sanatı

tarafından işlenmiştir. Kimi araştırıcılar, “Kitâb-ı Mukaddes”te yer alan ağacın gerçek bir ağaç

olmadığını, bir sembol olduğunu ifade etmiştir. İskenderiye Yahudiliği ile “Tevrat”ı Platon (Eflatun)’un

felsefesi ışığında yorumlamaya çalışan Philon (MÖ. 25-MS. 50), yasak ağacın cinsel ilişkiyi ifade ettiği

düşüncesindedir. Bazı kilise çevreleri de bu düşüncede olmakla birlikte, bu g.rüş çok fazla

benimsenmemiştir.

9 “Kitâb-ı Mukaddes”teki cennet ve ilk insanlarla ilgili anlatımların Sümer ve Akad mitolojilerindeki

anlatımlarla olan benzerlikleri için bk. Hooke, 2002: 155-160.

6

söz konusu “yılan”ın ilk olarak “kadın”la muhatap olması ve onu kandırması, “yılan” ve

“fallus” ilişkisini, dolayısıyla cinselliği çağrıştırmaktadır.10

“Kur’an”daki yasak ağaçtan yedikten sonra gizli ayıp yerlerini gören Âdem ile

Havva’nın yasak ağaçtan yemeden önce giyinik olup olmadıkları da tartışılabilir.

“A’raf” suresinde geçen “birbirine kapalı ayıp yerler” ibaresinin, .rtülü olmak değil de

daha çok açık ya da çıplak olanın g.rül(e)memesi anlamına gelebileceği düşünülebilir

fakat yine “A’raf” suresinde yer alan şu ifade Âdem ile Havva’nın yasağın ihlalinden

önce en azından ayıp olan yerlerinin .rtülü olduğunu ortaya koymaktadır: “Şeytan, anababanızı,

ayıp yerlerini kendilerine göstermek için elbiselerini soyarak cennetten çıkardığı gibi sizi de

aldatmasın”.11 Yasağın ihlalinden önceki durum her ne olursa olsun, hem “Kitâb-ı

Mukaddes” hem de “Kur’an”da çıplaklığın, özellikle de cinsel organların farkına

varılmasını sağlayan şeytandır. Cennet ya da Aden’de yaşayan ilk insanlar için de asıl

sorun buradan itibaren başlamaktadır. Çıplaklığın ve cinselliğin farkına varış, cinsel

birleşmeyi ve üremeyi mümkün kılacak, ilk insanlardan türeyenler de .lümlü varlıklara

d.nüşeceklerdir. Cinselliğin farkına vardıktan sonra yeryüzüne indirilen ilk insanlardan

türeyenlerin sayısı giderek artacak ve ruhları çalmayı amaçlayan şeytan için kıyamete

kadar sürecek olan av sezonu açılmış olacaktır.

“Kitâb-ı Mukaddes”te yılan, kadına “Tanrı gerçekten, bahçedeki ağaçların hiçbirinin

meyvesini yemeyin dedi mi?” (Yaratılış 3: 1) diye sorduğunda kadın, “Bahçedeki ağaçların

meyvelerinden yiyebiliriz ama Tanrı, bahçenin ortasındaki ağacın meyvesini yemeyin, ona dokunmayın;

yoksa .lürsünüz dedi” (Yaratılış 3: 2) diyerek cevap verir. Bunun üzerine yılan, şu cümlelerle

kadını yasağı ihlale ikna edecektir: “Kesinlikle ölmezsiniz” dedi, .ünkü Tanrı biliyor ki, o ağacın

meyvesini yediğinizde gözleriniz açılacak, iyiyle k.tüyü bilerek Tanrı gibi olacaksınız.” (Yaratılış 3: 3-5)

Ağacın güzel, meyvesinin yemek için uygun ve bilgelik kazanmak için çekici

olduğunu gören “kadın”ın yasağı ihlalinden sonra olanlar, “Kitâb-ı Mukaddes”te şu

şekilde anlatılmaktadır: “Meyveyi koparıp yedi. Yanındaki kocasına verdi, o da yedi. İkisinin de

gözleri açıldı. Çıplak olduklarını anladılar. Bu yüzden incir yaprakları dikip kendilerine .nlük yaptılar.

Derken, günün serinliğinde bahçede yürüyen RAB Tanrı’nın sesini duydular. Ondan kaçıp ağaçların

arasına gizlendiler. RAB Tanrı Âdem’e, “Neredesin?” diye seslendi. Âdem, “Bahçede sesini duyunca

10 “Kadın”la “yılan” arasındaki ilişkinin mitoloji ve dinlerdeki oluşum, gelişim ve evrimi üzerine

yapılmış kimi kapsamlı tespit ve yorumlar için bk. Campbell, 1992; Eliade, 2003a: 178-181.

11 İlk insanların bedenlerinin başlangıçta tüy, tırnak ve kabuk türünden nesnelerle kaplı olduğuna ve

bunların meydana gelen bir hastalık (“illet”) ya da yasağın ihlalinden sonra d.küldüğüne dair inanış,

Türkler tarafından meydan getirilen s.zlü ve yazılı ürünlerde de yer bulmuştur. Konu hakkında bk. Aça,

2008.

7

korktum. .ünkü çıplaktım, bu yüzden gizlendim” dedi. RAB Tanrı, “Çıplak olduğunu sana kim söyledi?”

diye sordu, “Sana meyvesini yeme dediğim ağaçtan mı yedin?” Âdem, “Yanıma koyduğun kadın ağacın

meyvesini bana verdi, ben de yedim” diye yanıtladı. RAB Tanrı kadına, “Nedir bu yaptığın?” diye sordu.

Kadın, “Yılan beni aldattı, o yüzden yedim” diye karşılık verdi.” (Yaratılış 3: 6-13)

Yukarıdaki satırlardan da anlaşılacağı üzere çıplaklığın farkına varış, yılanın

(şeytanın) devreye girmesi ve yasak meyvenin yenilmesinden sonradır. Yasaklanan

ağaçtan yenen meyve, “gözleri açmış”, çıplaklığı fark ettirmiş ve utanma duygusunu

geliştirmiştir. Yılan (şeytan) yüzünden gerçekleşen yasağın ihlali ile

çıplaklığın/cinselliğin keşfi, Âdem ile Havva için çok daha ağır bir sonucu

doğurmuştur: Aden bahçesinden, yani cennetten çıkış! “Kitâb-ı Mukaddes”in Aden

bahçesine bakmakla yükümlü, .lümsüz, acı, dert, keder nedir bilmeyen Âdem’i, yılanla

ona uyan kadın yüzünden cennetten çıkarılarak hayat boyunca emek vermeden yemek

bulamayacak (“toprağa dönene dek ekmeğini alın teri ile kazanacak”), yaban otu yemek

zorunda kalacak, topraktan yaratıldığı için toprağa dönecek, yani fani (.lümlü) bir

varlığa d.nüşecektir. Şeytanı ve “fallus”u simgeleyen yılan lanetlenip karnı üzerinde

sürünerek toprak yemeye mahkûm edilirken, kadın (yani Havva) da acı çekerek çocuk

doğuracak, kocasına karşı istek duyacak ve bu nedenle onun tarafından yönetilecek bir

.lümlü halini alacaktır. Cennetten çıkarılan ilk insanlarla onların soyundan gelecek olan

diğer insanlar için başlayacak olan eziyetli, çileli, hastalıklı ve .lümlü yeryüzü süreci

(“sürgün” ya da “düşüş”), Rab Tanrı’nın şu son eylemleriyle gerçek anlamda

başlayacaktır: “RAB Tanrı Âdem’le karısı için deriden giysiler yaptı, onları giydirdi. Sonra, ‘Âdem

iyiyle k.tüyü bilmekle bizlerden biri gibi oldu’ dedi, ‘Artık yaşam ağacına uzanıp meyve almasına, yiyip

.lümsüz olmasına izin verilmemeli.’ Böylece RAB Tanrı, yaratılmış olduğu toprağı işlemek üzere Âdem’i

Aden bahçesinden çıkardı. Onu kovdu. Yaşam ağacının yolunu denetlemek için de Aden bahçesinin

doğusuna Keruvlar ve her yana dönen alevli bir kılıç yerleştirdi..” (Yaratılış 3: 21-24)12

“Kur’an”ın Âdem ile Havası, yaptıklarından pişman olup tövbe ederek af

diledikleri için yeryüzüne indirilmeden önce Tanrı tarafından affedilirken “Kitâb-ı

Mukaddes”in Âdem ile Havva’sı için böyle bir durum söz konusu değildir. “Kitâb-ı

Mukaddes”in Rab Tanrı’sı, yasak ağacın meyvesinden yiyen, iyiyi ve k.tüyü bilmekle

12 MS. 325’te İznik Konsülü tarafından yasaklanan ve günümüzde de Pavlus’un “İncil” yorumunu

benimsemiş olan kilise tarafından reddedilen “Barnabas İncili” de, ilk insanların cennetten çıkarılışını,

cennetin kuzey kapısında nöbet tutan yılanın ağzına giren şeytanın Havva’yı baştan çıkarıp yasak

meyveleri (elma ve mısır) yedirmesine bağlayarak izah etmiştir. İşledikleri günah nedeniyle cennetten

çıkarılan Âdem ile Havva’nın kurtuluşunu Âdem’den önce yaratılmış olan Hz. Muhammed’in yeryüzüne

elçi olarak indirilmesinde gören “Barnabas İncili”nin anlatımı için bk. http://www.kutsalkitap.

biz/incil/barnabas/5/ (27. 03. 2009)

8

kendilerinden birisi gibi olduğunu düşündüğü Âdem’e karşı çok daha acımasızdır.

Âdem’in maruz kaldığı gazabın en önemli sebeplerinden birisi de, karısının (yani,

kadının) s.zünü dinlemesidir. “Kur’an”da yasağın ilk olarak kadının mı yoksa erkeğin

mi ihlal ettiği hakkında herhangi bir bilgi verilmezken “Kitâb-ı Mukaddes”te yasak

meyveyi ilk yiyenin “kadın” olduğuna özellikle vurgu yapılmıştır. Her iki kutsal kitapta

da erkekle kadının birbirlerine düşman olarak cennetten çıkarıldığından söz

edilmektedir. Karşı cinsler arasında yeryüzünde yaşanan “çatışma” ve “düşmanlığın”

nedeni, yasağın ihlaliyle Tanrı’nın isteğine (öfkesine) bağlı olarak izah edilmek istenmiş

gibidir.

Hem “Kur’an” hem de “Kitâb-ı Mukaddes”teki cennetten çıkarılma/düşürülme ile

ilgili b.lümler bir bütün olarak ele alındığında, doğu ve batıda ortaya çıkan bazı dinsel

yorumlarda Tanrı’nın memuru olarak da algılanan şeytanın13 Âdem’le Havva’nın

yasaklanan ağaçtan yedikleri takdirde neler olacağını bildiğini düşünmek mümkündür.

13 K.tülük kavramı, k.tülüğün kaynağı, biçimleri ve sonuçları, k.tülüğün efendisi ve simgesi olarak

g.rülen şeytan (İblis, Satan, Lucifer, vd.), dinlerle felsefi sistemlerin üzerinde en çok durdukları konuların

başında gelmektedir. Nitekim Gerald Messadie’nin Şeytanın Genel Tarihi (1998) adlı kitabı, Jeffrey

Burton Russel’in k.tülükle şeytanın tarihini yazmak amacıyla kaleme aldığı “Şeytan” (Russel, 1999),

“İblis” (Russel, 2000), “Lucifer” (Russel, 2001a) ve “Mephistopheles” (Russel, 2001b) konulu

çalışmalarıyla Mircea Eliade’nin Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi (2003b) adlı ü. ciltlik kitabı,

k.tülükle şeytanın dinsel inançlar ve düşüncelerdeki yerini kapsamlı bir şekilde ortaya koymuştur.

K.tülüğün kökenlerini kozmosu (Tanrısal düzeni) bozmakla yükümlü olduğuna inanılan “asi” şeytana

dayandıran g.rüşlerin yanı sıra, k.tülüğün tıpkı iyilik gibi, Tanrı’nın izni ve iradesiyle söz konusu

olabileceğini ileri süren g.rüşler de olmuştur. İslam da dâhil olmak üzere bazı dinler, şeytana kıyamete

kadar yaşama ve insanları doğru yoldan saptırma fırsatını bizzat Tanrı’nın verdiğini ifade etmiştir (A’raf:

12-18, İsra: 61-64). Üç büyük dine göre şeytan, Tanrı’nın yarattığı üstün meleklerden birisidir, kibri ve

kıskançlığı nedeniyle Tanrı’nın huzurunda kovulmuştur. O, başlangıçta iyidir ve kendi iradesiyle k.tüyü

seçmiştir. “Şeytan’ın varlığı iyidir; onun k.tülüğü .zgür istencinin cahilce k.tü kullanılmasından

kaynaklanır. Onun itici gücü Tanrı’ya ve insanlığa yönelik kıskançlıktır. Fakat Şeytan Tanrı’nın yalnızca

düşmanı değildir; Tanrı’nın “hizmetkâr”ı ve “doğrulayıcı”sıdır da: Tanrı erdem ile günahı ayırt

etmemize yardım etmek, mücadele yoluyla erdeme ulaşmamıza izin vermek, al.akg.nüllülüğü öğretmek,

k.tülüğü fark edip ondan nefret etmemize olanak tanımak ve Tanrı’nın gücüne bağımlılığımızı öğretmek

için Şeytan’ın bizi ayartmasına izin verir.” (Russel, 2001a: 35) Fakat şeytanla ilgili bu yorum, bütün

dinler ya da dinsel yorumların ortak bir kabulü değildir. Özellikle de gnostik öğretiyi ve dolayısıyla

“düalizm”i benimseyen dinsel yorumlar, şeytanın Tanrı tarafından yaratılmış olduğu düşüncesine karşı

çıkmıştır. Bilindiği üzere “düalizm”, gnostik öğretinin bir ürünüdür. Düalist düşünce, şeytanı iyiliğin ve

k.tülüğün Tanrısından bağımsız bir karanlık ve k.tülük Tanrısı olarak nitelendirir. İnsanı evrenin

kökenini, insanın yaratılış nedenini, Karanlıklar Prensi’nin kullandığı yöntemleri ve Işığın Babası’nın

geliştirdiği karşı yöntemleri bilme yolu ile “selamet”e davet eden Mani dinine göre, k.tülüğün egemen

olduğu bir kozmos, aşkın ve iyi Tanrı’nın değil, ancak onun düşmanının (yani, şeytanın) eseri

olabilecektir. Şeytanla özdeşleştirdiği maddeye ve bedene (dolayısıyla “tensel isteklere” ve “arzu”ya)

karşı son derece katı bir tavır koyan Mani kozmolojisine göre Âdem ile Havva da biri erkek diğeri dişi iki

demonun çiftleşmesi sonucunda dünyaya gelmiştir (Eliade, 2003b: 438). Asya Gnostisizmi, Anadolu

üzerinden Trakya ve Bulgaristan’a yayılmıştır. Batıyı da etkileyen düalist yorum, Ortodoks Hıristiyan

anlayışı tarafından sapkınlık olarak nitelendirilen Bulgar ve Bizans Bogomillerinin ortaya çıkmasına

neden olmuştur. Batıda “mutlak” ve “ılımlı” diye ikiye ayrılan düalistlerin Tanrı ve şeytan (başlangıçta

Tanrı’nın sağında oturan kâhya Satanael) ile ilgili g.rüşleri için bk. Russel, 2001a: 45-52.

9

Şeytana uyarak yasaklanan ağaçtan yemek, çıplaklığın/cinselliğin fark edilmesine;

.lüm, hastalık, acı ve keder bilmeyen ilk insanların yeryüzüne indirilerek .lümlü,

hastalıklı, acılı ve kederli, çalışmak ve üremek zorunda olan fani varlıklar olarak hayat

sürmelerine neden olmuştur.14 Yasaklanan meyveyi tattıkları anda cinsel organlarının

vücutta biriken idrarı atmanın dışında başka bir işlevinin daha olduğunun farkına varan

Âdem ile Havva’nın cinselliğe karşı olan ilgileri açık bir şekilde ortaya çıkmıştır.

Cennette her türlü nimetten sınırsızca faydalanırken, şeytanın söylemiyle “sonsuz

olabilmek” ve “melekleşebilmek” için şeytana uyan ilk insanlar, bu eylemleriyle sınırlı,

sonlu dünya hayatını elde etmişlerdir. Yeme yasağını ihlal ederek birbirlerinin

bedenlerini fark eden, cinselliği keşfeden Âdem’le Havva için “sabilik” (sorumsuzluk,

çocukluk, saflık) dönemi son bulmuş; yaratana, kendilerine ve diğer insanlara karşı

sorumluluk gerektiren, dünya üzerindeki meşakkatli hayatı sürdürebilmek için çalışmayı

ve muhtelif kurallara uymayı zorunlu kılan, günah ve hatalarla kirlenmeye mahkûm

olan “yetişkinlik” ya da “ergenlik” dönemi başlamıştır.

2. Âdem ile Havva’nın Yeryüzündeki Çocuklarının Ergenliğine Dair

“Kitâb-ı Mukaddes” ile “Kur’an”daki gerçekleşmesinde bedenle cinselliğin

keşfinin ciddi anlamda etkili olduğunu düşündüğümüz cennetten “çıkış” ya da “düşüş”

ile ergenliğe geçişin neden olduğu “çıkış” ya da “düşüş” arasındaki paralellikleri ortaya

koyabilmek için Âdem ile Havva’nın yeryüzündeki çocuklarının ergenliğe geçişi ve

ergenlikle birlikte ortaya çıkan bireysel yükümlülükleri üzerinde kısaca durmak

gerekecektir. Söz konusu bireysel yükümlülükler, hem dinsel hem de dünyev. (sosyal)

bir karakter arz etmektedir. Dinsel ve dünyev. sorumluluklar, “Kur’an”a inanan

Müslüman toplumların yanı sıra, “Kitâb-ı Mukaddes”e inanan toplumlarca da

önemsenmekle birlikte15 tespit, karşılaştırma ve değerlendirmelerimiz sırasında daha

çok Müslüman toplumların inanç ve algılamaları üzerinde yoğunlaşacağız. Bunda da

14 Bu satırlardan ergenlikle birlikte başlayan cinselliğin, Musevi, Hıristiyan ve Müslüman toplumlarca,

şeytanın en önemli silahlarından birisi olarak algılandığı sonucunu çıkarabiliriz. İlk insanlara cinselliği

keşfettirerek onları yeryüzüne indirten/düşürten (başka bir deyişle felakete sürükleyen) şeytanın yine

cinselliği kullanarak Âdem ile Havva’nın çocuklarını felakete (ki, bu felaket Tanrı’nın merhametiyle

bağışlayıcılığından mahrum kalmak anlamına gelmektedir) sürükleyeceğine dair yaygın bir söylemden

söz etmek mümkündür.

15 Yahudi geleneğinde erkek çocukların ergenliğine “bar mistva” (emrin oğlu), kız çocuklarınkine ise

“bat mistva” (emrin kızı) denilmektedir. Kız ve erkek çocukların ergenlikleri, toplumsal boyutludur ve

çocuklar, tıpkı İslam toplumlarında olduğu gibi, ergenlikle birlikte “Tora”nın emirlerini yerine getirmeye

başlamaktadırlar. “Tora”nın buyruklarını yerine getirme yaşına gelen çocuklar, artık toplumun olgun

bireyleridirler. Konu hakkında bk. http://www.sevivon.com/show_concept.asp?id=1 (01. 04. 2009)

10

Müslüman toplumlarca çocukların Hıristiyanlığın aksine günahsız doğduklarına, hata ve

günahlar yüzünden “kirlenme”nin ergenlikle birlikte başladığına dair inancı etkili

olacaktır.

İslam toplumlarında, Hıristiyanlığın son dönemlere kadar getirdiği anlayışın

tersine dünyaya gelen çocuk “sabi”, “masum”, “sorumsuz”, “saf” ve “temiz”dir. Onun

bu durumu, Âdem ile Havva’nın cennetteki yasak meyveyi yemeden önceki durumuna

benzemektedir. Bütünüyle kendisini dünyaya getiren “baba” (erkek egemen geleneksel

toplumlarda annenin de bağımlı olduğu “baba”ya 16) ile “anne”ye bağımlı olan, herhangi

bir dinsel ve dünyev. (sosyal) sorumluluğu bulunmayan, henüz günah ve hatalarla

kirlenmemiş olarak kabul edilen masum çocukların durumu, ergenlik döneminden

itibaren değişmekte, bu dönemden itibaren “sabilik” bitip “hata” ve “günah”ların neden

olduğu “kirlenme” ve “bozulma” dönemi başlamaktadır.

Fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden hızlı büyüme, gelişme ve olgunlaşma

süre.leriyle çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemi, “ergenlik” olarak tanımlanmaktadır.

Çocukta ruhsal ve fiziksel bazı belirtilerin ortaya çıkması ile kendini gösteren ergenlikte

erkek çocuğun g.rdüğü rüyada karşı cinsle cinsel ilişkiye girerek ihtilam olması (“ıslak

rüya” görmesi), kız çocuğunun ise aybaşı (regl) hali yaşaması söz konusudur. Ergenlik

yaşı beslenme, beden gelişimi, ırk, genetik yapı, sosyal çevre ve iklim gibi faktörlere

göre değişmekle birlikte kız çocuklarında genellikle 9-12, erkek çocuklarında ise 11-

14’tür. Müslüman toplumlarda ergin erkeğe “bâliğ”, kadına ise “bâliğa” denilmiştir.

Anadolu’da ergenlik “büluğ”, “ergenlik çağı” “büluğ çağı”, ergenleşme ise “akıl baliğ

olma” ya da “kendini bilme” olarak da isimlendirilmektedir.17

Ergenlik dönemi, yukarıda da ifade edildiği üzere, kız ve erkek çocuklarının

ruhsal, fiziksel ve sosyal anlamda değişmeye, gelişmeye ve olgunlaşmaya maruz

kaldıkları bir süre.tir. Yaşanan ruhsal ve bedensel değişimler, erkek ve kız çocuğunun

benliğini, bedenini ve cinselliğini keşfetmesine, kendisinin ve karşı cinsin

bedeni/cinselliği üzerine yoğunlaşmasına neden olmaktadır. Ergenlik döneminde kız

çocuklarında g.rülen belli başlı bedensel değişiklikler şunlardır: Büyüme hızlanır,

16 Bu noktada “baba”nın gökteki “Tanrı”nın yaratma vasfını yeryüzünde temsil eden bir varlık olarak

algılanabilirliğini göz .nünde tutmakta yarar vardır.

17 “Akıl” ile “baliğ” kelimelerinin bir arada yer aldığı “akıl baliğ olma” deyimi, akla “Kitâb-ı

Mukaddes”in “iyiyle k.tüyü bilme ağacı”nı getirmektedir. “İyiyle k.tüyü bilme ağacı”nın meyvesini

yemek, şeytanın ifadesiyle “gözleri açacaktır”. İyi ile k.tüyü bilme ya da gözlerin açılması, görme ve

anlama ile, bir başka deyişle, akılla mümkün olabilecek bir şeydir.

11

meme başı belirir, kalçalar büyür, koltuk altları ve kasıklar kıllanır, meme dokusu büyür

ve meme oluşumu tamamlanır, büyüme tam hızlanır, ilk adet kanaması gerçekleşir,

hafif ses değişikliği yaşanır, adetler düzene girer, rahim ve yumurtalıklar tam olgunlaşır.

Erkek çocuklarında ise testisler büyür, memede şişlikler meydana gelir, omuzlar

genişler, büyüyen ve sertleşen penis k.kü, kasık ve koltuk altlarında kıllanma meydana

gelir, penis deri rengi koyulaşır, ses değişikliği yaşanır, “ıslak rüya”18 g.rülür, sakal

çıkar, dış genital organlar olgunlaşır, üreme organlarının olgunlaşması tamamlanır,

büyüme tam anlamıyla gerçekleşir.19

Ergenleşme sonrasında şaşkın ve dağınık bir g.rüntü arz eden, kendine .zgü bir

kimliği ve kişiliği olduğunu düşünerek çevresine kendisini kabul ettirme çabasına giren,

kurallara ve otoriteyi temsil eden kişilere (baba, anne, vd.) karşı direnişe geçen, kendini

kabul ettirme çabalarıyla maruz kaldığı kısıtlama ve baskıların yanı sıra, yaşadığı

bedensel ve ruhsal değişimler nedeniyle sık sık psikolojik sorunlar yaşayan ergen için

temel haz kaynağı cinselliktir ve dikkati büyük oranda karşı cinse yöneliktir. Cinsel

arzuları çok yoğun olan ve cinsel kimliğinden emin olmak isteyen ergen, bu dönemden

itibaren kendisini kız ya da erkek olarak hissetmeye başlamaktadır.

Yukarıda da ifade edildiği üzere, ergenlik döneminde yaşanan değişimler ruhsal ve

bedenseldir. Yaşanan bedensel değişiklik ve gelişmeler, kız ve erkek çocuklarının

bedenlerini ve cinselliklerini fark etmelerine ve onlar üzerine yoğunlaşmalarına neden

olmaktadır. Bu yoğunlaşma, karşı cinsin bedeniyle cinselliğini de kapsamaktadır. Erkek

çocukların g.rdükleri ilk “ıslak rüya” ile kız çocuklarının yaşadıkları ilk “aybaşı” (regl)

hali, bedende yaşanan diğer pek çok değişim (cinsel organların büyüyüp gelişmesi, vd)

gibi, doğrudan cinsellik ve üreme ile ilgilidir.20 Ruhsal ve bedensel değişimlerle maruz

kalınan baskı ve kısıtlamaların neden olduğu psikolojik sorunlar, zaman zaman ciddi

sarsıntılara yol açmakta; düşünme, algılama ve ifade biçimlerini yetişkinlerinkine

nazaran daha karmaşık ve savruk bir g.rünüme sokmaktadır. Bu dönem, kanın fokur

fokur kaynadığı; düşünme, algılama ve ifade tarzlarını akıldan ziyade duyguların

18 “Islak rüya” ya da uykuda ihtilam olma, Anadolu’da, gece uykuda erkeğin koynuna şeytanın girmesi

anlamına gelmektedir.

19 Ergenlik döneminin neden olduğu fiziksel ve ruhsal değişimle ilgili ayrıntılı bilgi için bk.

Malinowski, 1989: 50-55.

20 Halk ağızlarında erkek (daha çok erkek çocuk) cinsel organını isimlendirmek için kullanılan ve

“büluğ” kelimesiyle bağlantılı olduğunu düşündüğümüz “bülük” (bülüg, büllük, büluk) kelimesi de

ergenliğin daha çok bedeni, cinsel organı ve cinselliği keşfetme anlamında algılandığı düşüncesini

destekler niteliktedir.

12

belirlediği bir dönemdir. Düşünme, algılama ve davranışlarını akıldan çok duygularıyla

gerçekleştirildiği düşünülen ergen, aklı ve kuralları temsil eden anne ve baba (erkek

egemen geleneksel toplumlarda özellikle de baba) tarafından “akıl” ve “kural”

kuşatması altında tutulmaktadır. Coğrafyamızda “cahil” olarak nitelendirilen erginlerin

pek çok davranışı “cahillik” eseri olarak nitelendirilmekte, bu “cahillik” belli bir

dereceye kadar hoş karşılanmaktadır.

Ergenlikle birlikte “sabi” (günahsız, saf, temiz ve sorumsuz) vasfını yitirmekle

karşı karşıya gelen genç kız ve erkek, “insan” ve “sosyal bir varlık” olmanın bir gereği

olarak kural ve yükümlülüklerle kuşatılmakta, cezaî ehliyete sahip olmaktadır. İslam

inancına göre akıllı ve ergin olan kimse, mâlî tasarruflar dışında iman, ibadet, sosyal ve

hukukî düzenin bütün gereklerini yüklenir; namaz, oruç, hac, zekât gibi ibadetlerle

yükümlü olduğu gibi, başkalarının malına veya canına verdiği zararlardan da sorumlu

olur. Erginleşen gençler, artık “mükellef” sayılırlar. Bunlar, Tanrı’nın emirlerini yapıp

yasaklarından kaçınmakla görevlidirler. Melekler o kişinin her amelini (eylemini, günah

ve sevaplarını) kaydeder.

3. Sonuç

Yukarıdaki alıntı, tespit ve değerlendirmeler göstermektedir ki, şeytana uyarak

yasak meyveyi yedikten sonra bedenle cinselliğin farkına vardıkları için cennetten

çıkarılan Tanrı’nın “sabi” olan ilk kullarının yazgısı ile Âdem ile Havva’nın

yeryüzündeki “sabi” çocuklarının ergenlik sonrası yazgıları birbirine benzemektedir.

“Islak rüya” ve “regl”21 sonrasında erginleşerek gençliğe adım atanların “sabilik”

dönemi halleri ile Tanrı’nın ilk kullarının cennetteki halleri neredeyse birbirinin

aynısıdır. G.rüldüğü kadarıyla, Tanrı’nın ilk insanlarının yasak meyveyi yedikten sonra

21 “Aybaşı” ve “hayz” olarak bilinen bu kadına .zgü olayın kökenini cennetteki Havva’nın yasak

meyveyi yemesine bağlayan şu yorum, cennetten çıkarılma ile ergenlik arasındaki “cinsellik” merkezli

bağlantıyı ortaya koyar, ergenliğin cennete ikinci bir veda olarak algılanabileceği g.rüşünü destekler

cinstendir: “Kaçan Havva bugday yıgaçın yedi erse ol yıgaç yıgladı, kan meñizlig nerse akdı erse ol illet

Havvada zahir boldı, kıyametga tegi hayz tişilerde miras kaldı. Su’al: Hayznıñ müddeti on kün boldı

hikmet ne ermiş? Cevab: Bugday algalı barıp kelginçe on mañım mañdı anıñ ü.ün on kün boldı. Su’al;

.küşü on kün azı ü. kün boldı hikmet ne ermiş? Cevab: Ol bugday ü. nerse birle hasıl boldı adak birle

bardı, elig birle tutdı, agız birle yedi. Anıñ ü.ün azı ü. kün boldı.” (Rabguzi, 1997: 17-18) [Günümüz

Türk.esi ile: “Ne zaman ki Havva buğday ağacından yedi, o zaman ağaç ağladı. Ağaçtan kana benzer bir

şey aktı. O illet Havva’da ortaya çıktı. Kıyamete kadar hayz kadınlarda miras kaldı. Sual: Hayzın

müddetinin on gün olmasındaki hikmet nedir? Cevap: Buğday almak için varıp geldiğinde on parmağını

bandı, onun için on gün oldu. Sual: Çoğunun on gün, azının ü. gün olmasındaki hikmet nedir? Cevap: O

buğday yeme işi ü. şey ile gerçekleşti. Ayakla vardı, el ile tuttu, ağız ile yedi. Bunun için azı ü. gün

oldu.”]

13

maruz kaldıkları zorluk ve sorumlulukları gerektiren “insanlaşma” süre.leri ile Âdem

ile Havva’nın yeryüzündeki çocuklarının “ıslak rüya” ve “regl” sonrasında yaşadıkları

“ergenleşme” süre.leri beden, çıplaklık ve cinsellik olguları üzerine inşa edilmiştir. Her

iki süre. de hata ve günahlarla kirlenmeyi ve bozulmayı mümkün kılan, zorluk ve

yükümlülükleri gerektiren yeni bir sürecin başlamasına neden olmaktadır. Her iki

durumda da “cennet” yitirilmektedir. Nedenleri, motifleri ve doğurduğu sonuçlar

açısından çarpıcı benzerlikler içeren her iki olgudan hangisinin “.zgün model”,

hangisinin bu “.zgün model”in bir tekrarı ya da yansıması (bu tekrar ya da yansıma, her

zaman bozulmaya eğilimlidir) olduğunu tartışmak, bu yazının amaçları dışındadır.

Tanrı’yı, dinleri ve bu dinlere ait anlatımları insan ya da insan topluluklarının

oluşturduğunu ileri süren g.rüşü benimseyenler için “Kitâb-ı Mukaddes” ile

“Kur’an”daki cennetten çıkarılışla ilgili anlatıların kaynağı, yeryüzündeki insanların

“ergenleşme” süreci ve buna bağlı motifler olacaktır. Dünya üzerindeki her şeyi (insan,

insan dışı canlılar, davranış biçimleri, nesneler, kurumlar, vd.) “başlangıç”ta Tanrı

tarafından meydana getirilen “.zgün model”lerin dünya üzerindeki zuhuru ya da

“dünyevi” ve “bozulmaya eğilimli” bir tekrarı olarak kabul eden g.rüşü

benimseyenlerce (ki, bu g.rüş “ilkel” toplumlardan günümüze kadar gü.lü bir şekilde

sürdürülmüştür) ergenliğin kökenleri, “gerçek” ve “.zgün model” olan cennetten

çıkarılmadır. Yukarıda da ifade edildiği üzere, bu sorunu tartışmak, bu yazının kapsamı

dışındadır. Tartışılması gereken şey, Hz. Âdem ile Hz. Havva’nın yeryüzündeki “sabi”

çocuklarının maruz kaldıkları ergenlik süreciyle cennete ikinci bir kez veda edip

etmedikleridir. Bize göre, her iki olgu nedenleri, biçimleri, içerdikleri motifler ve

sonuçları bakımından karşılaştırıldığında ergenlik, cennete ikinci bir vedadır.

Kaynaklar

AÇA, Mehmet. (2008). “Mitten Destana Beden”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2008/2, 39-

58.

BATUK, Cengiz. (2006). Mitoloji ve Tarihsellik, Hıristiyanlığın Aslî Günah Mitinin Tarihsel

D.nüşümü, İstanbul: İz Yayıncılık.

CAMPBELL, Joseph. (1992). Batı Mitolojisi Tanrının Maskeleri, (çev. Kudret Emiroğlu),

Ankara: İmge Kitabevi.

ELİADE, Mircea. (2003a). Dinler Tarihine Giriş, (çev. Lale Arslan), İstanbul: Kabalcı

Yayınevi.

ELİADE, Mircea. (2003b). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, Gotama Budha’dan

Hıristiyanlığın Doğuşuna, 2. c., (çev. Ali Berktay), İstanbul: KabalcıYayınevi.

HANÇERLİOĞLU, Orhan. (1993). Dünya İnançları S.zlüğü Dinler, Mezhepler, Tarikatler,

Efsaneler, 2. b., İstanbul: Remzi Kitabevi.

14

HOOKE, Samuel Henry. (2002). Ortadoğu Mitolojisi Mezopotamya, Mısır, Filistin, Hitit,

Musevi, Hıristiyan Mitosları, 4. b., (çev. Alâeddin Şenel), Ankara: İmge Kitabevi.

http://kutsal-kitap.net/bible/tr/index.php?mc=1&sc=4 (27. 03. 2009)

http://www.kutsal-kitap.biz/incil/barnabas/5/ (27. 03. 2009)

http://www.sevivon.com/show_concept.asp?id=1 (01. 04. 2009)

Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, (2003). (hzl. Ali Özek-vd), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı

Yayınları.

LINK, Luther. (2003). Şeytan, Yüzü Olmayan Maske, (çev. Emek Ergün), İstanbul: Ayrıntı

Yayınları.

MALİNOWSKİ, B. (1989). İlkel Toplumlarda Cinsellik ve Baskı, (çev. H. Protakal), İstanbul:

Kabalcı Yayınları.

MESSADİE, Gerald. (1998). Şeytanın Genel Tarihi, (çev. Işık Ergünden), İstanbul: Kabalcı

Yayınevi.

Nasırü’d-din bin Burhanhü’d-din Rabguzi. (1997). Kısasü’l-Enbiyâ (Peygamber Kıssaları)-I,

Giriş-Metin-Tıpkıbasım, (hzl. Aysu Ata), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

RUSSEL, Jeffrey Burton. (1999). Şeytan, Antikiteden İlkel Hıristiyanlığa K.tülük, (çev. Nuri

Plümer), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

RUSSEL, Jeffrey Burton. (2000). İblis, Erken Dönem Hıristiyan Geleneği, (çev. Ahmet Fethi),

İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

RUSSEL, Jeffrey Burton. (2001a). Lucifer, Ortaçağda Şeytan, (çev. Ahmet Fethi), İstanbul:

Kabalcı Yayınevi.

RUSSEL, Jeffrey Burton. (2001b). Mephistopheles, Modern Dünyada Şeytan, (çev. Nuri

Plümer), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.